Zavod za metrologiju je organ državne uprave osnovan 14. septembra 2006. godine. Zavod je nadležan za obavljanje poslova u oblasti zakonske, naučne i industrijske metrologije i predstavlja Nacionalni metrološki institut (NMI) u Crnoj Gori.

Akreditaciono tijelo Crne Gore (ATCG) i Hrvatska akreditaciona agencija (HAA) prepoznali su Zavod za metrologiju kao instituciju kompetentnu za obavljanje kalibracija i potvrdili da Zavod ispunjava uslove MEST EN ISO/IEC 17025:2011 standarda – Opšti zahtjevi za kompetentnost laboratorija za ispitivanje i laboratorija za etaloniranje, čime se obezbjeđuju tačni rezultati mjerenja sljedivi do međunarodnih standarda.

U skladu sa Uredbom o organizaciji i načinu rada državne uprave, definisano je da Zavod za metrologiju obavlja poslove koji se odnose na: obezbjeđivanje primjene sistema zakonskih mjernih jedinica; ostvarivanje, čuvanje, održavanje i usavršavanje etalona Crne Gore; obezbjeđivanje metrološke sljedivosti za laboratorije za etaloniranje, kao i za ispitne i kontrolne laboratorije; organizovanje djelatnosti etaloniranja (kalibracije); ocjenjivanje usaglašenosti mjerila sa metrološkim zahtjevima; davanje stručnog mišljenja za ovlašćivanje laboratorija za ovjeravanje mjerila; predstavljanje Crne Gore u međunarodnim i regionalnim metrološkim organizacijama i uspostavljanje saradnje u oblasti metrologije; kontrolu predmeta od dragocjenih metala, kao i druge poslove koji su mu određeni u nadležnost.

Zavod takođe predstavlja Crnu Goru u regionalnim i međunarodnim organizacijama: Evropsko udruženje nacionalnih metroloških instituta (EURAMET) – punopravni član, Međunarodna organizacija za zakonsku metrologiju (OIML) – dopisni član, Evropska saradnja u oblasti zakonske metrologije (WELMEC) – pridruženi član i Međunarodno udruženje službi za analizu (IAAO) – član. Crna Gora, koju u Međunarodnom birou za tegove i mjere (BIPM) predstavlja Zavod za metrologiju, primljena je u ovu organizaciju kao 59. punopravna članica početkom 2018. godine.

Zavod za metrologiju je u julu 2016. godine dobio licencu za obavljanje naučnoistraživačke djelatnosti iz oblasti tehničko-tehnoloških i interdisciplinarnih nauka. Od oktobra 2018. godine Zavod za metrologiju upisan je u Registar inovativnih organizacija. Od momenta dobijanja statusa naučnoistraživačke ustanove, Zavod za metrologiju intenzivirao je aktivnosti vezane za jačanje svojih naučnoistraživačkih kapaciteta i učešća u naučnoistraživačkim projektima.

Osim projekata koji se tiču razvoja metrološkog sistema u Crnoj Gori, Zavod je takođe veoma aktivan po pitanju organizacije aktivnosti usmjerenih na podizanje svijesti o značaju metrologije i edukovanju mlađe populacije o osnovnim konceptima mjerenja. U neke od ovih aktivnosti spadaju „Otvoreni dani“ – koji se organizuju u maju svake godine radi obilježavanja Svjetskog dana metrologije (20. maj), konkurs pod nazivom „Ljepota kristala“ u okviru kojeg su učenici osnovnih i srednjih škola imali priliku da uzgajaju kristale organskih i neorganskih soli, kviz znanja „Zašto su mjerenja važna?“ za učenike osnovnih škola kao i brojne druge aktivnosti.

Metrologija je osnov svih naučnih istraživanja. Upravo zbog toga Zavod za metrologiju može svojim učešćem u projektima pružiti značajan doprinos u mnogim oblastima u okviru programa bilateralne, prekogranične i transnacionalne saradnje. Projektni tim Zavoda za metrologiju, sastavljen od predstavnika svih organizacionih jedinica Zavoda, kontinuirano analizira potrebe i mogućnosti za unapređenje rada institucije kroz učešće u projektima lokalnog i međunarodnog karaktera. Osnovne aktivnosti ovog tima podrazumijevaju identifikovanje mogućnosti za učešće u projektima, umrežavanje sa potencijalnim partnerskim organizacijama, kao i samu pripremu i realizaciju projekata.

Metrološki lanac sljedivosti u oblasti mase, dužine, temperature, pritiska, zapremine, električnih veličina, kao i vremena i frekvencije u Crnoj Gori zasniva se na opremi koju je Zavodu za metrologiju obezbijedio učešćem u projektima „Razvoj infrastrukture kvaliteta u Crnoj Gori“ (IPA 2007) i „Razvoj infrastrukture kvaliteta i metrologije u Crnoj Gori“ (IPA 2011), kao i opremi koju je obezbijedio Zavod iz sopstvenih sredstava.

IPA 2007

U okviru projekta „Razvoj infrastrukture kvaliteta u Crnoj Gori“, za laboratorije Zavoda opredijeljena je oprema u vrijednosti od 950,000.00 € kroz Instrument pretpristupne podrške Evropske unije (IPA 2007). Cilj ovog projekta bio je da se ubrzaju zakonske, regulatorne i institucionalne reforme u oblasti infrastrukture kvaliteta u Crnoj Gori u skladu sa pravnim tekovinama EU i zahtjevima za članstvo u STO. Osim Zavoda za metrologiju, korisnici projekta bili su i Akreditaciono tijelo Crne Gore, Institut za standardizaciju Crne Gore i Ministarstvo ekonomije.

IPA 2011

U okviru projekta „Razvoj infrastrukture kvaliteta i metrologije u Crnoj Gori“, za razvoj laboratorija Zavoda opredijeljena je oprema u vrijednosti od 600.000,00 € kroz Instrument pretpristupne podrške Evropske unije (IPA 2011). Cilj ovog projekta bio je da se olakša trgovinu i slobodno kretanje robe u skladu sa zahtjevima EU i STO u oblasti Poglavlja 1 – Slobodno kretanje robe. Osim Zavoda za metrologiju, korisnici projekta bili su i Ministarstvo ekonomije i Agencija za ljekove i medicinska sredstva CALIMS.

Zavod za metrologiju takođe je učestvovao kao partner na projektu MNE9004: Unapređenje nacionalnog sistema za zaštitu od radona (Upgrading the National System for Radon Protection) koji finansira Međunarodna agencija za atomsku energiju (IAEA). U okviru projekta čija je realizacija počela u januaru 2014. godine, Zavodu je isporučena oprema za prvu fazu Laboratorije za jonizujuća zračenja, čime su obezbijeđeni uslovi za pružanje usluga kalibracije uređaja za mjerenje koncentracije radona u vazduhu, kako na teritoriji Crne Gore tako i za potrebe država u regionu.

IPA 2014 nabavka opreme

Vrijedna mjerna oprema, za čiju su nabavku sredstva opredijeljena iz nacionalnog programa IPA 2014, isporučena je Zavodu za metrologiju, u svrhu unapređenja rada Laboratorije za električnu snagu, Laboratorije za električne veličine, Laboratorije za vrijeme i frekvenciju, Laboratorije za temperaturu, Laboratorije za ispitivanje prethodno upakovanih proizvoda i Laboratorije za dragocjene metale.

Zavod za metrologiju jedna je od korisničkih institucija u projektu iz programa IPA 2014 pod nazivom „Nabavka opreme za specijalizovane institucije u Crnoj Gori za ostvarenje ciljeva usklađivanja i implementacije EU Acquis za unutrašnje tržište“ koji je predviđen Programom pristupanja Crne Gore Evropskoj uniji 2019-2020 (PPCG).

Dobijenom opremom Zavod će unaprijediti tehničku kompetentnost i kapacitete, postupke rada, odnosno oblast kalibracija, ovjeravanja mjerila i kontrole predmeta od dragocjenih metala, što će omogućiti i dalji razvoj savremenog metrološkog sistema u Crnoj Gori.

Korišćenje nove opreme biće još jedna potvrda da Zavod za metrologiju kvalitetom svojih usluga stvara sigurnost i povjerenje u sistem mjerenja u Crnoj Gori. Dobijena oprema omogućiće dalji proces razvoja nacionalnog metrološkog instituta koji ostvaruje, čuva, održava i usavršava državne etalone i obezbjeđuje metrološku sljedivost u Crnoj Gori.

Laboratoriji za električne veličine isporučen je prenosivi precizni multimetar proizvođača Transmille, tip 8104. Sa rezolucijom od 8,5 digita spada u grupu visokopreciznih multimetara. Navedenom nabavkom u Laboratoriji za električne veličine će biti stvoreni uslovi da prenosivi precizni multimetar, u jednom segmentu mjerenja, bude korišćen kao radni etalon kojim bi se obavljala kalibracija mjerila korisnika usluga. Time bi se rasteretio državni etalon u oblasti električnih veličina, multimetar tipa FLUKE 8508 koji je do sada imao ulogu radnog etalona. Laboratoriji za električne veličine isporučen je i prenosivi multifunkcionalni kalibrator, proizvođača Transmille, tip 9041A, koji predstavlja izvor električnog napona, električne struje i otpornosti. Novi kalibrator u Laboratoriji za električne veličine će u jednom segmentu mjerenja biti upotrebljen kao radni etalon kojim će se takođe obavljati kalibracija mjerila korisnika usluga Zavoda za metrologiju. S obzirom na to da je riječ o mobilnom, odnosno prenosivom kalibratoru stvara se mogućnost i obavljanja kalibracija na terenu, odnosno na mjestu upotrebe.

 

Laboratoriji za električnu snagu isporučen je i instaliran sistem za ispitivanje brojila električne energije. Proizvođač sistema je kompanija ZERA iz Njemačke, a tip je MTS 320. Isporučeni sistem omogućava pregled aktivne električne energije klase tačnosti 0, 2S, 0,5S, 1, 2, A, B i C i brojila reaktivne električne energije klase tačnosti 2 i 3. Klasa tačnosti sistema je 0,008, a takođe posjeduje i mogućnost istovremenog ispitivanja dvadeset brojila električne energije. Time se kapacitet Laboratorije za električnu snagu Zavoda za metrologiju značajno uvećao, jer je do sada Zavod raspolagao sa sistemom koji ima mogućnost istovremenog pregleda tri brojila električne energije. Novi sistem, kako je navedeno, ima dvadeset mjernih mjesta, od kojih je prvih pet opremljeno za ispitivanje brojila električne energije tipa SMART METERING. Elektroprivreda Crne Gore je od 2011. obavila zamjenu skoro svih brojila električne energije krajnjih potrošača u Crnoj Gori tipom brojila Smart Metering.

Važno je naglasiti da će Zavod ubuduće imati mogućnost pregleda i ovjeravanja ovog tipa električnih brojila, na čiju tačnost mjerenja zainteresovana strana izrazi sumnju, što je naročito važno u pogledu zaštite prava potrošača.

Nabavkom novog sistema Laboratorija za električnu snagu značajno je unaprijedila svoje kapacitete, stvorila kvalitetnije uslove za rad i učvrstila mjesto koje Zavod za metrologiju zauzima u metrološkom sistemu Crne Gore.

Laboratoriji za ispitivanje prethodno upakovanih proizvoda isporučena je neautomatska vaga, proizvođača Mettler Toledo AG, model: XPR80002S, maksimalnog opsega mjerenja max=8 100 g, klase tačnosti II, čiji je podjeljak očitavanja d=0,01 g i ispitni podeljak e=0,004 g, sa odgovarajućim printerom, kao i neautomatska vaga, proizvođača Mettler Toledo AG, model: XPR16001L, maksimalnog opsega mjerenja max=16 100 g, klase tačnosti II, čiji je podjeljak očitavanja d=0,1 g i ispitni podeljak e=0,08 g, sa printerom i odgovarajućim prenosivim koferom.

Precizne vage XPR, proizvođača Mettler Toledo AG, omogućavaju precizne rezultate mjerenja i garantuju da su rezultati mjerenja uvijek pouzdani i da zadovoljavaju i najstrožije propise kontrole prethodno upakovanih proizvoda. Budući da je prethodno upakovani proizvod kombinacija proizvoda i pojedinačne ambalaže u koju je proizvod upakovan, važno je tačno i pouzdano odrediti stvarnu količinu, odnosno masu prethodno upakovanog proizvoda. Stvarna količina dokumentuje se rezultatima mjerenja ili provjere na osnovu mase ili zapremine uzorkovanih prethodno upakovanih proizvoda.

Takođe, Laboratorija za prethodno upakovane proizvode dobila je i softver za statističku kontrolu istih, proizvođača Mettler Toledo AG, model: FreeWeigh.NET Compact. Softver omogućava bržu i kvalitetniju kontrolu prethodno upakovanih proizvoda.

Isporučen je i prenosivi denzitometar, model: Densito, proizvođača Mettler Toledo AG, mjernog opsega 0 g/cm3 do 3 g/cm3, rezolucije 0,0001 g/cm3. Prenosivi denzitometar osigurava pouzdano i precizno mjerenje gustine u laboratoriji i na terenu, sa tačnošću mjerenja na treću decimalu. Denzitometar ima mogućnost čuvanja do 1.100 rezultata mjerenja, uključujući ID uzorka, mjernu jedinicu, koeficijent korekcije temperature, ID instrumenta, datum i vrijeme. Upotrebom prenosivog denzitometra, na brz i efikasan način dobija se uvid da li su dobijeni rezultati mjerenja  gustine u okviru očekivanih granica

Osim toga, isporučeni su i cilindrični piknometri od borosilikatnog stakla, proizvođača Witeg i Brand, nazivnih zapremina 50 ml i 100 ml.  Laboratorija za ispitivanje prethodno upakovanih proizvoda dobila je i metalne piknometre od nerđajućeg čelika proizvođača TQC, nazivnih zapremina 50 ml i 100 ml. Cilindrični, stakleni i metalni piknometri koriste se za određivanje gustine tečnosti, odnosno njihove specifične težine, u laboratoriji za prethodno upakovane proizvode.

Instalacijom i korišćenjem opreme isporučene u okviru projekta iz programa IPA 2014, prošireni  su laboratorijski kapaciteti. Isporukom navedene opreme otvara se mogućnost za intenzivniju saradnju sa Upravom za inspekcijske poslove, u cilju obezbjeđenja adekvatne zaštite potrošača i povjerenja u nazivne količine punjenja prethodno upakovanih proizvoda.

   

Laboratoriji za temperaturu isporučeno je kupatilo za održavanje trojne tačke vode, temperaturnog opsega od ± 0,01 °C do ±0,03 °C, stabilnosti u ćeliji ±0,001 °C, ±0,0001 °C, za koje je neophodno održavanje spoljnih uslova od 18 °C to 28 °C. Nabavka te opreme znatno će unaprijediti rad Laboratorije za temperaturu u kojoj se do sada za realizaciju trojne tačke vode koristila Dewar posuda. Proizvođač navedene opreme je ISOTECH ITL-M.

Takođe, ovoj laboratoriji isporučen je i instrument za praćenje i čuvanje vrijednosti uslova okoline, proizvođača TESTO, tip 176 H1, koji se koristi za praćenje i čuvanje vrijednosti temperature i relativne vlažnosti u slučajevima kada se kalibracije rade na terenu, odnosno u prostorijama korisnika usluga.

Osim navedenog, Laboratoriji za temperaturu isporučen je i prenosni generator vlage i temperature, proizvođača Rotronic, tip: HydroGen 2 i upotrebljava se kao termostatirani medijum pri kalibraciji mjerila relativne vlažnosti i mjerila temperature.

Isporučen je i Dew point metar, proizvođača MBW Calibration Ltd, tip: 473-SH2 koji će biti upotrebljen kao radni etalon pri kalibraciji mjerila relativne vlažnosti.

Instalacijom nove opreme, Laboratorija za temperaturu je unaprijedila svoje kapacitete što omogućava kvalitetnije, brže i efikasnije pružanje usluga kalibracije mjerila temperature i relativne vlažnosti svojim korisnicima. Dio nove opreme će omogućiti veći kapacitet, preciznije, uz već postojeću opremu laboratorija će biti u mogućnosti da u isto vrijeme obavlja veći broj kalibracija, kako mjerila temperature, tako i mjerila relativne vlažnosti.

Osim toga, nova oprema posjeduje bolje performanse, tako da se unapređenje ogleda i u kvalitetu usluga. Kalibracije će se obavljati sa većom tačnošću i preciznošću što ce doprinijeti tome da se izmjereni rezultati daju sa boljom mjernom nesigurnošću. Osim navedenog, manje vremena će biti potrebno za veći broj kalibracija nego što je do sada bio slučaj, kalibracije će biti preciznije i mjerna nesigurnost će biti bolja. Važno je što će upotrebom nove opreme biti smanjena mogućnost pojave neusaglašenog posla izazvanog eventualnim kvarom opreme ili u slučaju slanja opreme na eksternu kalibraciju u inostrane nacionalne metrološke ili ovlašćene institute.

Kada je riječ o zvaničnom početku upotrebe nove opreme, ističemo da će kupatilo za trojnu tačku vode biti pušteno u rad kada se u laboratoriji realizuje trojna tačka vode. Na taj način će biti omogućeno održavanje realizovane trojne tačke vode i do dva mjeseca. Trojna tačka vode služi za provjeru sekundarnih i radnih etalona za temperaturu. To će omogućiti da se duže vrijeme radni etaloni efikasnije provjeravaju prije početka kalibracije, a sve u cilju osiguravanja kvaliteta rezultata kalibracije u Laboratoriji za temperaturu. Kod prenosnog generatora vlage i temperature prvo je potrebno uraditi evaluaciju radnog prostora, a nakon toga, uz pomoć Dew point metra, u njemu je moguće raditi kalibracije mjerila relativne vlažnosti i mjerila temperature.

Uređaj za praćenje uslova okoline u slučaju kalibracija koje se obavljaju na terenu, nakon isporuke senzora za temperaturu i relativnu vlažnost koji nedostaju, će se kalibrisati i onda će se kao takav upotrijebiti na terenu.

 

Laboratoriji za vrijeme i frekvenciju isporučena su dva NTP servera proizvođača MEINBERG tipa LANTIME M900. NTP server je vremenski server koji se može koristiti za sinhronizaciju čak i najvećih mreža u računarskim centrima, industrijskoj mrežnoj infrastrukturi i telekomunikacionim okruženjima. Pomoću tog servera može se obavljati sinhronizacija velikog broja časovnika u odnosu na određeno referentno vrijeme.  M900 je sistemska platforma koja se može prilagoditi određenim potrebama zato što nudi širok spektar mogućih konfiguracija, uključujući izbor za frekventne ulaze i izlaze, kao i poboljšanja redundancije za potrebe sinhronizacije bez greške. Osim toga, omogućava sinhronizaciju NTP i SNTP kompatibilnih klijenata. Interfejs za status i konfiguraciju zasnovan je na internetu, a uslužni program za grafičku konfiguraciju zasnovan na konzoli. Podržava mrežne protokole: IPv4, IPv6, HTTPS, HTTP, SSH, TELNET, SCP, SFTP, FTP, SYSLOG, SNMP.

Instaliranje navedenih NTP servera u Laboratoriji za vrijeme i frekvenciju predstavlja osnovni korak u procesu  distribucije vremena koje se realizuje pomoću državnog etalona za vrijeme i frekvenciju (cezijumski časovnik Microsemi 5071A), odnosno instaliranjem će biti omogućena sinhronizacija časovnika klijenata  u odnosu na vrijeme koje se realizuje u  Zavodu za metrologiju. Laboratorija za vrijeme i frekvenciju učestvuje u realizaciji UTC vremena, ali zbog neposjedovanja odgovarajućih NTP servera nije bila u mogućnosti da obavlja distribuciju realizovanog tačnog vremena. Vremenski serveri za distribuciju mogu biti javni i sa ograničenim pristupom.

Odmah nakon instalacije opreme Laboratorija za vrijeme i frekvenciju će dobiti mogućnost za kreiranje adresa za distribuciju tačnog vremena putem javnog servera i to korisnicima koji vrijeme ne koriste u poslovne svrhe i za dalju distribuciju. Nakon regulisanja zakonskih okvira za distribuciju vremena na teritoriji Crne Gore i nabavke neophodne opreme, kako od strane Zavoda tako i od strane krajnjih korisnika koji će biti zakonski obavezni da vrše sinhronizaciju svojih časovnika, u odnosu na crnogorsko vrijeme, pomenuti serveri smatra se da će biti od koristiti za uspostavljanje distribucije crnogorskog zakonskog vremena.

Laboratoriji za vrijeme i frekvenciju isporučen je i frekvencmetar, proizvođača Pendulum tipa CNT 90, koji se koristi za mjerenje, analizu i kalibraciju frekvencije, vremena ili faze. Može se koristiti u laboratorijama za kalibraciju ili za određena istraživanja i razvoj.

Instaliranjem frekvencmetra Pendulum CNT 90, Laboratorija za vrijeme i frekvenciju dobiće još jedan radni etalon kojim bi se obavljala kalibracija uređaja za mjerenje frekvencije i vremenskog intervala. Time bi se rasteretilo korišćenje postojećeg frekvencmetra, zato što je do sada laboratorija posjedovala samo jedan radni frekvencmetar.

Instaliranje navedene opreme u Laboratoriji za vrijeme i frekvenciju zadovoljiće jedan od uslova standarda MEST EN ISO/IEC 17025 kako bi se obezbijedio back up radnih etalona i kako ne bi došlo do narušavanja laboratorijskih aktivnosti usljed kvara na nekom od uređaja. Pomenuti frekvencmetar je visokih performansi: do 250 000 mjerenja u sekundi, sa rezolucijom do 12 digita po sekundi (frekvencija), 100 ps (vrijeme), 0.0010 (faza), sa standardnim opsegom frekvencije 400 MHz i opciono 3, 8, 15 i 20 GHz, što će biti veoma korisno za aktivnosti koje se realizuju u Laboratoriji za vrijeme i frekvenciju.

IPA 2014 tehnička pomoć

U okviru projekta „Tehnička podrška za usklađivanje i implementaciju EU zakonodavnog okvira u oblasti unutrašnjeg tržišta – IPA 2014“, za osoblje Zavoda za metrologiju biće obezbijeđene obuke za instalaciju i korišćenje nabavljene opreme, obuke za implementaciju MID i NAWI direktiva, kao i sredstva za kreiranje i distribuciju edukativno-promotivnog materijala. Ovim projektima, čija je ukupna vrijednost oko 1.382.500,00 € obuhvaćene su sve korisničke institucije u okviru Sektora za konkurentnost i inovacije (Ministarstvo ekonomije, Uprava za inspekcijske poslove, Akreditaciono tijelo Crne Gore, Institut za standardizaciju Crne Gore, Agencija za ljekove i medicinska sredstva– CALIMS i Zavod za metrologiju).

U okviru ovog projekta, za službenike Zavoda za metrologiju i Ministarstva ekonomije, u periodu od 3. do 7. juna 2019. godine, takođe je organizovana studijska posjeta Republici Češkoj, odnosno Češkom institutu za kontrolu predmeta od dragocjenih metala (Czech Assay Office) i Češkom metrološkom institutu (ČMI). Prilikom posjete Češkom institutu za kontrolu predmeta od dragocjenih metala, službenicima Zavoda za metrologiju i Ministarstva ekonomije predstavljene su nadležnosti, aktivnosti, infrastruktura i statistički podaci te institucije. U Češkom metrološkom institutu u Brnu održane su prezentacije iz oblasti menadžmenta kvaliteta, a posebno su predstavljena pravna i tehnička regulativa u vezi mjerila koja su tretirana MID direktivom. Eksperti iz ČMI prezentovali su i pravne i tehničke osnove ocjene usaglašenosti mjerila toplotne energije, sprava za mjerenje tečnih goriva i tečnog naftnog gasa, mjernih sistema za tečnosti koje nijesu voda, kao i vaga sa neautomatskim funkcionisanjem.

Kroz projekat „Tehnička podrška za usklađivanje i implementaciju EU zakonodavnog okvira u oblasti unutrašnjeg tržišta – IPA 2014“, obezbjeđeno je i štampanje postera za Svjetski dan metrologije za 2019. godinu, a planirano je i štampanje promotivnog materijala u cilju obilježavanja Svjetskog dana metrologije i za 2020. godinu.

EUIF – Podrška transponovanju MiFID II direktive i regulative 2017/574

U okviru Instrumenta za Evropske integracije (EUIF), Zavodu za metrologiju je odobren projekat pod nazivom „Podrška transponovanju MiFID II direktive i regulative 2017/574“ (Support for transposition of MiFID II Directive and Regulation 2017/574), čiji je cilj pružanje podrške procesu pristupanja Crne Gore Evropskoj uniji u oblasti finansijskih tržišta, odnosno postizanja sljedivosti vremena u finansijskom sektoru.

Implementacija projekta, koji Zavod za metrologiju sprovodi u saradnji sa Komisijom za tržište kapitala, otpočela je u drugom kvartalu 2019. godine, a uspješno je završena u decembru 2019. godine.

U okviru projekta, u Zavodu za metrologiju boravila su dva eksperta – dr Konstantinos Athanasiadis, ekspert iz oblasti metrologije vremena i frekvencije i Dimitar Koychev, ekspert iz oblasti finansijskih tržišta. Tokom boravka eksperti su sagledali trenutno stanje i prilike u oblasti distribucije vremena u Crnoj Gori, analizirali opremu koju posjeduje Zavod i pripremili specifikaciju opreme koju je potrebno nabaviti da bi se realizovala distribucija vremena u Crnoj Gori, u skladu sa MiFID II Direktivom i regulativom 2017/574. Osim toga, realizovana je i studijska posjeta institucijama u Španiji, Nacionalnoj komisiji za hartije od vrijednosti (CNMV) u Madridu i Kraljevskom institutu i opservatoriji mornarice (ROA) u Kadizu. Tokom studijske posjete predstavnicima Zavoda za metrologiju i Komisije za tržište kapitala omogućeno je da se upoznaju sa načinom na koji institucije u Španiji sprovode distribuciju vremena.

Grant za mobilnost istraživača (Research Mobility Grant – RMG) u okviru EMPIR programa

U okviru Evropskog programa za istraživanje i inovacije u oblasti metrologije (EMPIR), istraživačkom osoblju Nacionalnih metroloških instituta omogućeno je da učestvuje u Grantovima za mobilnost istraživača u okviru projekata finansiranih kroz ovaj program. Cilj ovih grantova jeste razvijanje kapaciteta evropske istraživačke metrološke zajednice. Istraživači kojima je odobrena aplikacija provode od jednog do osam mjeseci radeći na Zajedničkom istraživačkom projektu (JRP) u drugoj zemlji članici Evropskog udruženja nacionalnih metroloških instituta (EURAMET).

U okviru Evropskog metrološkog istraživačkog programa (EMRP), u toku 2017. godine, predstavnica Zavoda za metrologiju, rukovodilac Laboratorije za temperaturu, je učestvovala u projektu EMRP ENV58 MeteoMet 2 (Metrology for Essential Climate Variables) posredstvom Researcher Mobility Grant-a (RMG). Predstavnica je boravila u italijanskom nacionalnom metrološkom institutu INRiM-u od 14. marta 2017. godine do 30. juna 2017. godine. Glavni cilj ovog projekta bilo je preliminarno istraživanje o uticaju brzine vjetra i efektu zračenja na tačnost mjerenja temperature vazduha u različitim uslovima za termometre koji se koriste u automatskim meteo stanicama.

U periodu od 6. marta do 28. maja 2017. godine, službenik Zavoda za metrologiju učestvovao je u Projektu JRP: ENG56 – „Traceable measurement of drive train components for renewable energy systems” kao korisnik istraživačkog granta – RMG1 DriveTrain. Projekat je organizovan u okviru EMRP-a i realizovan na RWTH-u (Rheinisch-Westfalische Technische Hochshule) u Ahenu u Njemačkoj. Istraživanje u okviru projekta odnosilo se na određivanje linearnih grešaka koordinatnih mjernih mašina pod različitim temperaturama.

U toku 2019. godine, kroz EMPIR su odobreni grantovi za mobilnost istraživača (RMG) za dva člana osoblja Laboratorije za vrijeme i frekvenciju. Odobreni grantovi 17IND14-RMG2 i 17IND14-RMG3 su u okviru projekta: Precision Time for Industry (17IND14). U ovom projektu učesnici su nacionalni metrološki instituti Italije (INRIM), Francuske (LNE-SYRTE), Velike Britanije (NPL), Švedske (RISE) i Holandije (VSL). Projekat se bavi razvojem novih tehnologija za distribuciju vremena u industrijske svrhe. Službenice Zavoda će raditi istraživanja u oblasti primjene White Rabbit (WR) tehnologija za distribuciju vremena. Istraživački boravak za osoblje Zavoda planiran je za prvi i četvrti kvartal 2020. godine na Nacionalnom institutu za metrološka istraživanja u Italiji.

Laboratorija za temperaturu Zavoda za metrologiju, je od juna 2016. godine učestvovala kao eksterni partner u EMPIR projektu JRP r02 HUMEA: Expansion of European research capabilities in humidity measurement. U organizaciji EURAMET-a, EMPIR-a i NSAI-a (National Standards Authority of Ireland), 2018. godine u Dablinu održan je sastanak partnera na EMPIR projektu Expansion of European research capabilities in humidity measurement (Proširenje evropskih istraživačkih mogućnosti u mjerenju vlažnosti). Na sastanku su učestvovala dva predstavnika Zavoda za metrologiju iz Laboratorije za temperaturu. U organizaciji EURAMET-a, EMPIR-a i ČMI-a, a u okviru projekta JRP r02 HUMEA: Expansion of European research capabilities in humidity measurement, u decembru 2018. godine, u Pragu je održana radionica pod nazivom: Improvements in the field of dew point temperature standards, na kojoj su učestvovala dva predstavnika Laboratorije za temperaturu Zavoda za metrologiju.

Projekat je završen u maju 2019. godine.

U sklopu regionalnog projekta SIDA – Infrastruktura kvaliteta u Zapadnom Balkanu, čiji je cilj bio jačanje kapaciteta institucija za ekonomsku integraciju u Evropsku uniju, organizovane su obuke iz oblasti zakonske metrologije i kalibracija mjerila/etalona. Projekat je završen krajem 2018. godine.

Metrološki vodič (.pdf)

CAF

U toku 2019. godine, Zavod za metrologiju je kao prvi organ državne uprave svoj rad testirao u skladu sa zahtjevima CAF metodologije, u okviru projekta koji zajednički sprovode Regionalna škola za javnu administraciju (ReSPA) i Centar za istraživanja u oblasti javne uprave (KDZ-Austrija). Ciljevi implementacije CAF sistema u institucijama su profesionalizacija javne uprave, uvođenje principa upravljanja ukupnim kvalitetom (TQM) u javnoj upravi, progresivno usmjeravanje ka potpunom ciklusu „planirati-uraditi-provjeriti-sprovoditi”, olakšavanje samoprocjene u javnim organizacijama kako bi se identifikovale aktivnosti unapređenja i olakšavanje učenja na osnovu poređenja sa referentnim vrijednostima (“bench learning”) između organizacija javnog sektora.

Glavni koraci primjene CAF sistema su:

  • Prilagođavanje CAF upitnika individualnim potrebama organizacije;
  • Obuka tima za samoprocjenu;
  • Konstantno praćenje cjelokupnog CAF procesa;
  • CAF radionica za samoprocjenu;
  • Konsolidovani izvještaj o radionici za samoprocjenu sa mjerama unapređenja;
  • Izrada CAF akcionog plana;
  • Baza znanja.

U Zavodu za metrologiju u okviru CAF sistema formiran je tim za samoprocjenu („self-assesment“ tim) sastavljen od predstavnika svih nivoa zaposlenih uključujući i visoki rukovodni kadar. Na osnovu Izvještaja o samoprocjeni, analizirana je lista predloženih akcija za unapređenje, kreirana „Quick Wins“ lista akcija. Glavna aktivnost CAF metodologije odnosila se i na kreiranje Akcionog plana za sprovođenje CAF aktivnosti Zavoda za metrologiju. Planirano je da se definisane akcije primjenjuju u naredne dvije godine u cilju unapređenja poslovanja Zavoda za metrologiju.

U okvru projekta „Otvoreni dani nauke“ pod pokroviteljstvom Ministarstva nauke, u oktobru 2018. godine, Zavod za metrologiju organizovao je kviz „Zašto su mjerenja važna?“. Cilj ove aktivnosti bio je promocija prirodnih nauka i redefinicije Međunarodnog sistema jedinica (SI) usmjerena na učenike osnovnih škola. U kvizu je učestvovalo 27 učenika iz devet osnovnih škola, a takmičari najbolje tri ekipe osvojili su vrijedne nagrade: bicikla, tablet računare i bežične slušalice. Kviz je organizovan u prostorijama osnovne škole „21. maj“ iz Podgorice.

U sklopu međunarodne manifestacije „Dani evropske baštine“, Zavod za metrologiju organizovao je izložbu pod nazivom „Umjetnost mjerenja“ u periodu od 25. do 27. septembra 2018. godine u TC Delta City u Podgorici. Izložba „Umjetnost mjerenja“ organizovana je uz podršku Ministarstva kulture i dio je šire inicijative koja se obilježava u 50 država potpisnica Evropske konvencije o kulturi. Manifestacija „Dani evropske baštine“ pokrenuta je kroz saradnju Evropske komisije i Savjeta Evrope i tradicionalno se obilježava svakog septembra, a tema za 2018. godinu bila je „Umjetnost dijeljenja“.

Galerija slika

Otvoreni dani nauke 2019 – Hemija svuda oko nas

U okviru festivala „Otvoreni dani nauke 2019”, Zavod za metrologiju je, u partnerstvu sa Ministarstvom nauke, u periodu od 2. do 5. oktobra 2019. godine organizovao interaktivne radionice pod nazivom „Hemija svuda oko nas“ za učenike osnovnih i srednjih škola.

Osnovni cilj organizovanja radionica „Hemija svuda oko nas“ bio je da se djeci školskog uzrasta približe znanja iz grupe prirodnih predmeta (hemija, fizika, priroda, matematika). Tokom četiri dana radionica, održanih u Parku dvorca Petrovića u Podgorici, izvedeni su hemijski eksperimenti koji povezuju hemiju i fiziku sa mjerenjima. Generalna skupština UN proglasila je 2019. Međunarodnom godinom Periodnog sistema elemenata, pa je na radionicama učenicima predstavljen i novi, dopunjeni Periodnim sistem elemenata (PSE), kao i istorijski razvoj hemije.

Osim toga, promovisane su i nove definicije Međunarodnog sistema jedinica (SI) za kilogram, amper, kelvin i mol, koje su stupile na snagu 20. maja 2019. godine.

Zavod za metrologiju kao nacionalni metrološki institut, naučnoistraživačka i inovativna ustanova, ovom i brojnim drugim aktivnostima nastoji da pospješi saradnju sa javnim školskim ustanovama, ali i širom populacijom, promocijom nauke na pristupačan i zanimljiv način.