EnglishNove definicije za četiri jedinice Međunarodnog sistema jedinica (SI): kilogram, amper, kelvin i mol stupile su na snagu 20. maja 2019. i zasnovane su na fiksnim brojnim vrijednostima prirodnih konstanti:
- Plankove konstante (h);
- Elementarnog naelektrisanja (e);
- Bolcmanove konstante (k) i
- Avogadrove konstante (NA).
Međunarodni sistem jedinica od 20. maja 2019. je sistem u kojem je:
- Osnovno stanje hiperfinog nivoa frekvencije atoma cezijuma 133 ∆νCs tačno 9 192 631 770 Hz;
- Brzina svjetlosti u vakuumu c tačno 299 792 458 m/s;
- Plankova konstanta h tačno 6.626 070 15 × 10 -34J s;
- Elementarno naelektrisanje e tačno 1.602 176 634 × 10 -19 C;
- Bolcmanova konstanta k tačno 1.380 649 × 10 -23J/K,;
- Avogadrova konstanta NA tačno 6.022 140 76 × 1023 mol−1;
- Svjetlosna efikasnost monohromatskog zračenja frekvencije 540 × 1012 Hz, Kcd, tačno 683 lm/W.
Shodno navedenom nove definicije su:
Kilogram:
Kilogram, simbol kg, jeste SI jedinica mase. Definisana je uzimajući da fiksna brojna vrijednost Plankove konstante h iznosi 6, 626 070 15 × 10– 34, kada se izražava u jedinici J·s, koja je jednaka kg·m2·s–1, gdje su metar i sekunda definisani preko c i ∆νCs.
Amper:
Amper, simbol A, jeste SI jedinica jačine električne struje. Definisana je uzimajući da fiksna brojna vrijednost elementarnog naelektrisanja e iznosi 1,602 176 634 × 10-19, kada je izražena u jedinici C, koja je jednaka A·s, gdje je sekunda definisana preko ∆νCs.
Kelvin:
Kelvin, simbol K, jeste SI jedinica termodinamičke temperature. Definisana je uzimajući da fiksna brojna vrijednost Bolcmanove konstante k iznosi 1,380 649 × 10-23, kada je izražena u jedinici J·K–1, koja je jednaka kg·m2·s–2·K–1, gdje su kilogram, metar i sekunda definisani preko h, c i ∆νCs.
Mol:
Mol, simbol mol, jeste SI jedinica količine supstance. Jedan mol sadrži tačno 6,022 140 76 × 1023 elementarnih jedinica. Ovaj broj je fiksna, brojna vrijednost Avogadrove konstante, NA, kada je izražena u jedinici mol-1 i naziva se – Avogadrov broj.
Količina supstance sistema, simbol n, mjera je broja određenih elementarnih jedinica. Elementarna jedinica može biti atom, molekul, jon, elektron ili bilo koja druga čestica ili određena grupa čestica.
Preostale tri osnovne jedinice – metar, sekunda i kandela, već su definisane na osnovu konstanti. Njihove definicije nisu suštinski promjenjene, već su usklađene sa novim definicijama i glase:
Metar:
Metar, simbol m, jeste SI jedinica dužine. Definisana je uzimajući da fiksna brojna vrijednost brzine svjetlosti u vakuumu (c) iznosi 299 792 458, kada je izražena u jedinici m/s, gdje je sekunda definisana preko ∆νCs.
Sekunda:
Sekunda, simbol s, jeste SI jedinica vremena. Definisana je uzimajući da fiksna brojna vrijednost frekvencije cezijuma ∆νCs, frekvencije hiperfinog prelaza neperturbiranog osnovnog stanja atoma cezijuma 133, iznosi 9 192 631 770, kada je izražena u jedinici Hz, tj. s-1.
Kandela:
Kandela, simbol cd, jeste SI jedinica jačine svjetlosti u datom smjeru. Definisana je uzimajući da fiksna brojna vrijednost svjetlosne efikasnosti monohromatskog zračenja frekvencije 540×1012 Hz, Kcd, iznosi 683, kada je izražena u jedinici lm·W–1, koja je jednaka cd·sr ·W–1 ili cd·sr·kg−1·m−2·s3, gdje su kilogram, metar i sekunda definisani preko h, c i ∆νCs.
Podsjećamo da su predstavnici 60 država usvojili nove definicije na 26. zasijedanju Generalne konferencije za tegove i mjere (CGPM) u Versaju, u Francuskoj 16. novembra 2018.
Rezultat navedene promjene je i jednostavnija definicija cjelokupnog Međunarodnog sistema jedinica i napuštanje definicije posljednje jedinice koja se zasniva na materijalnom artefaktu – Internacionalnom prototipu kilograma (IPK). Naime, kilogram je posljednjih 130 godina bio definisan tako da je jednak masi Internacionalnog prototipa kilograma, odnosno bio je jednak masi cilindričnog artefakta napravljenog od platine i iridijuma koji se čuva u Međunarodnom birou za tegove i mjere (BIPM). Stabilnost i nepromjenjivost kilograma mogli su biti potvrđeni samo poređenjem sa identičnim kopijama, što je bio zahtjevan proces koji je dovodio do nepouzdanih podataka.
Nove definicije obezbjeđuju stabilnost i nepromjenjivost Međunarodnog sistema jedinica (SI) čime je omogućen razvoj novih, prije svega, kvantnih tehnologija. Smatra se da će nove SI definicije imati veliki uticaj na naučna dostignuća, razvoj tehnologije, međunarodne trgovine, kao i veći uticaj na bezbjedno funkcionisanje zdravstvenog sistema i očuvanje životne sredine.
Sve nove definicije preuzete su sa web sajta Međunarodnog biroa za tegove i mjere (BIPM) www.bipm.org i prevedene su uz konsultacije sa relevantnim stručnjacima iz Zavoda za metrologiju.
Međunarodni biro za tegove i mjere (BIPM) je ustanova osnovana 1875. u Parizu sa ciljem da obezbjedi jedinstven sistem mjernih jedinica u svijetu, uspostavlja i čuva međunarodne etalone i osigurava koordinaciju u metodama mjerenja i istraživanju u vezi sa fizičkim konstantama. Crna Gora i Zavod za metrologiju, kao nacionalni metrološki institut, dobili su punopravno članstvo u toj ustanovi u januaru 2018.
